Somaliya intii dawladnimada u jirtey waxa lagu xasuustaa in dhaqaalaheedu aad u kordhayay ayadoo haddana lacagteeda ugu badan gelisay sidii ay cadowgii Axmaarka iyo Tigreega isaga difaaci lahayd.
Sanadihii 70-naadkii ilaa horaantii 80-naadkii waxa lagu xasuustaa horumar aad u balaadhan oo laga sameeyay dhinacyo badan oo ah kaabaha dhaqaalaha. ”Waxay dawladii kacaanku odhan jirtey Somaliya muddo 10 sano ah isku filaansho ayay gaaraysaa ayuu yiri Cali Calasow.
”Waxa dalka ka furnaa ilaa 30-meeyo warshadood oo noocyo badan inkastoo aan laga faaiideysan badda waayo Somalidu sideedaba ma cunto kaluunka wayna yaraayeen dadka badmaalka ah ayuu raaciyay.
Haddaba intii dawladii kacaanka ahayd dalka u dhiibtey jabhadihii qaawanaa, waxaad is weydiisaa halkay aadaa lacagta ugu badan ee dalkeena ka baxda, ayadoo aan ognahay in lacag ka badan 2 bilyan oo doolar ay soo diraan qurbajoogta dalka ka cararay.
Warbixinta hoosta ku qoran ayaad ka naxaysaa shayga ugu badan ee dalku ku bixiyo lacagtiisa iyo weliba alaabada iyo maciishadaha dalku dibeda ka kaansado iyo dalka ugu badan ee lacagteenu aado.
Tubaakada la duubo sida sigaarka waxa sanadkii inooga baxda 442 milyan oo doolar, waxa ku xigta sonkorta qalalan 263 milyan oo doolar, waxa ku xigta bariiska oo ay inooga baxdo 185 milyan oo doolar, qalabka warbaahinta ama is-gaarsiinta 109 milyan oo doolar, dharka noocyadiisa 96 milyan oo doolar.
Waxa intaas dheer qalabka dhismaha, cuntooyinkakale, mishiinada kale duwan.
Haddaba waxa naxdina in tubaakada ama sigaarka uu yahay meesha ugu badan ee lacagteenu ku baxdo, waana warbixin aad u yaable. Waxaad is weydiin kartaa halkeen lacagtaa u dirnaa.
Imaaraadka waxaan u dirnaa sanadkii 1.1 bilyan oo doolarka Maraykanka ah, wuxuuna inoogu bedelay inuu maamul jufeedyada hoosta ka wato, mijo xaabiyana dawlada, Shiinaha oo ah dawlad aan lagu aqoon farogelin ayaa iyana ay naga aadaa lacag dhan 732 milyan oo doolar, Halka Hindiya ay inaga aado lacag dhan 615 milyan oo doolar ha u badnaado gaadhi Hindigooda foosha xun ee bajaajta oo hawadii inaga qaribtee.
Turkiga ayaa hadda soo raaca oo isna ku dhow 300 oo milyan oo doolar halka Kiiniya oo ka xun dawladnimadeena aan gacanta u gelino lacag 116 milyan sanadkii.
Waxa halkaa kaaga soo baxay in lacag dhan 6 bilyan oo doolar ay dalka dibediisa inooga baxdo oo shaqo abuur fiican aan u samayno wadamo ka xun dawladnimadeena iyo inaan cagaheena ku istaagno. Taas bedelkeedna shaqadii dibeda inooga baxdo faqiirnimaduna sii korodho.
Waxaa naxdinleh inaan haba yaraatee dalka la keenin wax faaiido u leh oo shaqo abuuraya. Halka inaguna aan dhoofino Muuska, xoolihii aan ka faaiideysan lahayn, hargaha, kaluunka oo aan badnayn, dhuxusha iyo birihii qasaaca ahaa ee wax laynoogu keenay.
C/llaahi Warhaye
ARAABINEWS